Kole Kamsi

Historia e tij, megjithatë, nis e mbyllet në Shkodër, ku pat lindur si bir i një tregtari e mësuesi më 23 shtator 1886. Pasi kreu mësimet e para u diplomua në San Demetrio Corone (Itali). Më 1907, në moshën 21-vjeçare, Kamsi kthehet në Shqipëri dhe emërohet mësues i gjuhës shqipe në qarkun e Vlorës. E gjen arsimin në gjendje të vështirë, me një numër të madh analfabetësh. Trishtimit i të riut që vjen nga një shkollim jashtë, nuk e mund. Ai ndërmerr nismën për hapjen e 44 shkollave elementare për t’i mësuar shqip fëmijëve në Vlorë dhe Gjirokastër.

Megjithë natyrën e tërhequr e gojën e mbyllur, mësuesi që pothuaj ngriti po aq shkolla sa një qeveri, nuk i shpëtoi dot gjithsesi procedurave hetimore. Studimi i Eriketa Pandelejmonit dhe Enxhi Bekës, mbi të cilin bazohet ky artikull, e vërteton hetimin e tij. Nga një procesverbal i vitit1950 nga organet lokale në Shkodër, mësohet se pse ai u mor në pyetje. Shqetësimet e regjimit kishin karakter biografik. Donin të dinin, nëse Kolë Kamsi, kishte marrë pjesë në Luftën nacionalçlirimtare.

Kamsi nuk arrestohet, as nuk përndiqet, ai nuk dënohet asnjëherë me apo pa gjyq. Duket se figura e tij, tashmë në të 60-at i bind se nuk ka gjë për të fshehur, as fuqi për të rrëzuar regjimin. Ndryshe prej shumë intelektualëve, që pësuan internimin, ai mundi të jetojë me familjen. E shoqja Gjyzepina Kamsi ishte shtëpiake, i biri Paolin Kamsi ishte mësues në Rrëshen, djali tjetër Karlo Kamsi ushtronte profesionin e kursistit në Tiranë. Ndërsa e bija, Terezina ishte nxënëse në Shkodër. Pas shqyrtimit me kujdes në lupën e kontrollit të sistemit për të gjithë familjen e tij, në vlerësimin final të procesverbalit, Kamsi etiketohet si njeri i sinqertë.